Bursa’daki kara tezgahlarda üç asır önce üretimi başlayan ve dünyada bilinir hale gelen Bursa havlusu, coğrafi işaret tescili alarak Bursa’nın tescilli ürünleri arasındaki yerini aldı.
Bursa’da 18. yüzyılın başlarında pamuk ipliğinden yapılan kumaşın üzerine 'hav' denilen iplikçikler bırakılarak üretilmesiyle, kadife gibi yumuşak ve dayanıklı olmasının yanında suyu emiş özelliği ve düşük maliyet gibi avantajlara sahip ilk "Havlı kumaş" elde edildi. Üretimine başlanan yıllarda oldukça rağbet görmesi ile birlikte kadifenin dünyadaki ismi 'Velours de Brousse' (Bursa kadifesi) olarak adlandırılırken, havlı kumaşın adı da halk arasında "Havlu" olarak isimlendirildi. 'Kara tezgah' adı verilen ilkel el tezgahlarında günde 5 ila 10 arasında üretilen havluların ünü Osmanlı Devleti sınırlarına yayıldı. İngiliz kralının Osmanlı sarayını ziyareti sırasında gördüğü havluları beğenip ülkesine götürmesi ile havlu tüm dünyada bilinir hale geldi. Zamanla Bursa’ya gelen tüccarlar ve kervanlar vasıtasıyla Batılı ülkelerden talepler hızla artarken, bir dönem kolay bulunamadığından “Bulunmaz Bursa kumaşı” tabiri doğdu.
Bursa Ticaret Borsası, kentin marka değerlerine sahip çıkmak ve yerel ürünleri korumak adına yaptığı çalışmalara bir yenisini daha ekledi. 3 asır önce ilk kez Bursa’da üretilen Bursa havlusu, Bursa Ticaret Borsası’nın Türk Patent ve Marka Kurumu'na (Türk Patent) yaptığı başvuru sonucunda coğrafi işaret tescili almaya hak kazandı. İncelemelerin ardından 'Bursa havlusu' coğrafi işaret tescili alarak Bursa’nın tescilli ürünleri arasındaki yerini aldı.
İPLİĞİNDEN BOYASINA TAMAMEN DOĞAL ÜRÜNLER KULLANILARAK DOKUNUYOR
Bursa havlusu, üstten vuruşlu dokuma tezgahlarında iki yüzü de ilmekli olarak dokunuyor. Zemin çözgüsü, hav çözgüsü ve atkı olmak üzere üç iplik sistemi ile yüzde 100 pamuk ipliği kullanılarak 'kara tezgah' olarak adlandırılan eski tip el dokuma tezgahları, yarı otomatik ya da otomatik dokuma tezgahlarında üretiliyor. Kısa kenarları dikilerek, gerçek kenar bırakılarak, saçaklı ya da bükümlü-düğümlü ve bağlamalı olarak yapılıyor. Bursa havlusu desensiz olmasının yanında bazı havlularda bitkisel desenler veya minare işlemeleri bulunuyor. İpliğin boyasız haliyle ya da boyanmış olarak üretilen Bursa havlusunun yapımında, boyut ve desen konusunda herhangi bir sınırlama olmamakla birlikte genellikle bitkisel desenler tercih ediliyor.
Bursa havlusunun Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan aldıkları tescil ile birlikte Bursa havlusunun markalaşmasında önemli bir adım attıklarını kaydeden Bursa Ticaret Borsası Başkanı Özer Matlı, “Bursa Osmanlı’nın ilk başkenti, kaplıcalarıyla, doğasıyla, turizmiyle gelişmiş, markalar çıkarmış bir şehir. Sanayileşen Bursa’nın tekrar turizm ile canlanması için kendi el emeği göz nuru değerlerinin tekrar gün yüzüne çıkarılmasının bir parçası olarak görüyoruz. Artık dünyanın her yerinde endüstriyelin haricinde o yeri işaretleyen, o yerin değerleri ile ilgili bambaşka bir iletişim kanalı açıldı. Biz de Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş’ın verdiği destek ile beraber Bursa Ticaret Borsası iş birliği ile Bursa için yeni çalışmalara başlıyoruz. Eski kara tezgahlarda el emeği ile dokumasıyla başlayan bir ürün. Bu ürünü eski usul tezgahlarda dokunarak aynı ürünü tarihi bir değeri olan hale getirip aynı zamanda geçmişi hatırlanması ile ilgili bir konsept. Coğrafi işaretli Bursa havlusu bizim için ayrı bir değer ifade eden özellikle dokumasıyla, ipliği ile bambaşka bir ürün. Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan aldığımız coğrafi işaretli Bursa havlusunun da sürecini tamamlamış oluyoruz. İnşallah şehrimize, ülkemize Bursa hatırasını her yere sunacağız” dedi.
Bursa’da tarihi çarşıda 28 yıldır esnaflık yapan Metehan Soytürk, Bursa havlusunun doğal ip ve boyadan üretilmesinden dolayı uzun yıllar boyunca kullanılabildiğini belirterek, "Havlu dediğimiz şey, Osmanlı döneminde kara tezgahlarda üretilmeye başlandı. Bu yüzden de havlunun kökü Bursa'da diyebiliriz. Bugün Bursa’nın tanıtımında Bursa havlusu başta gelir. Ürünlerimiz yüzde 100 pamuk olarak satılırken, pamuk oranları firmalara göre değişiyor. Gerçek Bursa havluları yüzde 100 pamuk olarak üretiliyor. Suyu emiş ve dayanıklı olma özellikleri ile 3-5 ayda eskiyecek bir ürün olmaktan çıkıyor. Gerçek Bursa havlusu 10 ila 15 yıl arasında kullanılabiliyor" ifadelerini kullandı.
Bursa Kapalı Çarşı’da esnaflık yapan Murat Tuğtekin, Bursa’ya gelen yerli ve yabancı turistlerin Bursa havlusuna ilgi gösterdiğini ve Bursa’yı ziyaret ettiklerinde mutlaka satın aldıklarını söyledi. Tuğtekin, "Tarihine gidersek havlu ilk olarak Bursa’da üretildi. Günümüzden 10 yıl öncesine kadar imalatın tamamı Bursa’daydı. Havlu dokuma işi ilk Bursa’da yapıldı. Çok uzun bir süre bayrağı Bursa hep en önde tuttu. İnsanlar geldiklerinde, ürünleri incelediklerinde ‘bu Bursa havlusu mu’ diye soruyor. Başka şehirlerden de gelseler insanlar ‘ben Bursa’dan havlu aldım’ demek istiyor, yerinden aldığını hissediyor. Havlu çok basit gibi gözüken ama basit bir ürün değil. Çözülmesi, dokunması, dikişi, nakışı çok zorlu bir süreç. Dokuması zordur, malzemesi hav olduğu için tezgahlar daha çok yorulur" şeklinde konuştu.